Varis yani toplar damar genişlemesi toplumda oldukça sık görülen bir sağlık sorunudur. Özellikle orta yaşlı kadınların neredeyse %40-50 sinde herhangi bir düzeyde varis hastalığı bulunmaktadır. Bu yazımızda varis neden olur, varis nasıl engellenir, varis ağrısı nasıl geçer, varis nasıl tedavi edilir ve ameliyatsız varis tedavisi yöntemleri detaylı olarak ele alınacaktır.
Varisleriniz varsa, bacaklarınızda ağrı varsa ve tedavi olmayı düşünüyorsanız tedavinize başlamadan önce yazımızı incelemenizi öneririz.
Varis Nedir? Neden Olur?
Varis en basit tanımı ile toplardamar genişlemesidir. Toplardamarlar kanın kalbe taşınmasından sorumlu olan damarlardır. Bu damarların üzerinde kan kalbe taşınırken geriye kaçmaması yani damarda birikmemesi için valfler bulunur. Bunlara damar kapakçıkları ismi de verilir. Zamanla bacaklara uygulanan baskı, genetik yatkınlık gibi sebeplerle bu damar kapakçıkları artık görevini yerine getiremez hale gelir. İşlevini kaybeden kapakçıklar yüzünden kirli kan damarda birikir.
Damarda biriken kirli kan damarın şişmesine ve yapısının bozulmasına neden olur. Bu yapısal bozukluk kan dolaşımını da olumsuz etkiler. Bu duruma varis yani toplardamar genişlemesi ismi verilir.
Varis özellikle kadınlar arasında oldukça yaygın bir sorundur. Yapılan araştırmalara göre toplumun genelinde erkeklerde %23 kadınlarda ise %30 oranında varis sorununa rastlanmaktadır. Bu rakamlar orta yaşlı kadınlar için ise %50 ye kadar yükselmektedir. (1)
Varis oluşmasına neden olan temel faktörler şunlardır;
Genetik Faktörler: Ailede varis geçmişi olması, varis gelişme riskini artırır. Kalıtsal olarak zayıf damar duvarları ve kapakçıklar varis oluşmasına uygun zemin hazırlar. Özellikle ailesinde hastalık geçmişi olan bireylerde sorunun görülme riski çok daha fazladır.
Yaşlanma: Yaş ilerledikçe damarların elastikiyeti azalır, bu da toplar damarların genişlemesine ve kapakçıkların görevini yerine getirememesine neden olabilir. Bu nedenle ilerleyen yaşlarda varis sorununun görülme riski daha yüksektir.
Cinsiyet: Kadınlar, hormonal değişiklikler nedeniyle varis hastalığı konusunda daha yüksek risk altındadır. Özellikle gebelik, menopoz, doğum kontrol hapları ve hormon tedavileri bu riski artırabilir.
Gebelik: Hamilelelik sırasında artan kan hacmi ve hormonlar damarların genişlemesine ve zayıflamasına neden olabilir. Ayrıca, büyüyen rahim, bacaklara doğru olan damarlara baskı yaparak kan akışını engelleyebilir, bozabilir. Bu durumda toplardamar genişlemesine neden olabilir. (2)
Obezite: Fazla kilo (kişinin vücut kitle indeksinin normalden fazla olması) bacaklardaki damarlar üzerine ek baskı yapar ve kan dolaşımını olumsuz etkiler.
Uzun Süre Ayakta Kalma veya Oturma: Uzun süre ayakta kalma veya oturma, bacak kaslarının kanı kalbe pompalamasını zorlaştırabilir, bu da damarların genişlemesine neden olabilir. Toplumda uzun süre ayakta kalmanın varise neden olduğu herkes tarafından bilinir. Ancak sadece uzun süre ayakta kalmak değil uzun süre oturmakta toplardamar genişlemesine neden olmaktadır. Yani uzun süre sabit kalmak varis hastalığına neden olmaktadır.
Düşük Fiziksel Aktivite (Sedanter yaşam tarzı) : Yetersiz fiziksel aktivite, kan dolaşımını olumsuz etkileyebilir ve varis oluşumuna uygun zemin hazırlayabilir.
Giyilen Giysiler: Dar giysiler ve yüksek topuklu ayakkabılar, bacaklarda kan akışını zorlaştırır. Bu durum hastalığın oluşmasına uygun zemin hazırlar.
Kan Dolaşımı Problemleri: Kalp hastalıkları, yüksek tansiyon veya damar tıkanıklıkları gibi dolaşım problemleri, varis riskini artırabilir.
Bu faktörler, varislerin oluşumunda rol oynayabilir ve kişinin yaşam tarzı, genetik yapısı ve diğer sağlık durumu gibi çeşitli etkenlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Varisin genetik nedenlerle ortaya çıktığını doğrudur ancak bu ailesinde bu sorun olan her kişide toplardamar genişlemesi olacağı anlamına gelmez.
Gerekli önlemler alınması ile risk grubunda olan kişiler bile bu sorundan korunabilir. Varis oluşma riskini en aza indirebilir.
Varis Nasıl Geçer?
Varis hastalığını damarın yapısında bir bozulmaya neden olur. Bu nedenle ilaçla, kremle, sülükle ya da masajla tedavi mümkün değildir. Varis hastalığının geçmesi için mutlaka doktor müdahalesi gerekir. Kalıcı ve kesin bir tedavi için sorunlu damara tedavi uygulanmalıdır.
Ancak varisin neden olduğu şikayetlerin en aza indirilmesi ve yeni varislerin oluşmasını engellemek için alınabilecek bazı önlemler bulunmaktadır.
Düzenli egzersiz yapılması sayesinde özellikle bacaklarda kan dolaşımı daha sağlıklı olur. Bu durum toplardamar genişlemesi sorunun ilerlemesini ve yeni varisler meydana gelmesini engeller. Varis hastaları için en çok önerilerinler yürüyüş, yüzme ve bisiklet sürme gibi bacak kaslarını güçlendiren uygulamalardır.
Aşırı kilolardan kaçınmakta alınacak önlemlerin başında gelmektedir. Kişinin kilosu ne kadar fazla olursa bacaklara uygulanan baskı artar ve damarların genişlemesine uygun ortam hazırlanmış olur.
Varis çorabı (kompresyon çorabı) kullanımı da bacakların belli bölgelerine uygun şekilde basınç uygulanmasını ve bu sayede kan dolaşımının daha sağlıklı olmasını sağlar. Özellikle gebelik dönemlerinde yani sorunun oluşma riskinin yüksek olduğu dönemlerde varis çorabı kullanımı oldukça önemlidir. Buna ek olarak varis risk grubunda olan bireylerde çorap kullanımı ile riski en aza indirebilir.
Varis Ağrısı Nasıl Geçer? Bacak Ağrısı Nasıl Geçer?
Bacaklarda oluşan varis kaynaklı ağrılardan kalıcı olarak kurtulmak için varislerin tedavi edilmesi gerekir. Bacak ağrısından kurtulmak için akşamları ayakların kalp seviyesinden yukarı gelecek şekilde dinlendirilmesi de oldukça faydalı olacaktır. Bacakların kalp seviyesinden yukarı olacak şekilde dinlendirilmesi sayesinde kan kalbe gidişi kolaylaşır bu sayede dolaşım da kolaylaşmış olur ve ağrı hafifler.
Onun haricinde bacak ağrısını hafifletmek için varis çorabı kullanımı da önerilir. Kişinin doktorun önerisine uygun çorap kullanması ile ağrıları büyük oranda hafifletilebilir.
Varis Belirtileri Nelerdir? Varis Nasıl Anlaşılır?
Varis belirtileri kişiden kişiye farklılık göstermekle beraber en ayırt edici şikayet ciltten kabarık belirgin damarların oluşması ve akşama doğru artan bacak ağrısıdır.
Bacaklarda Ciltten Kabarık ve Rengi Değişmiş Damarlar
Toplardamar genişlemesi sorununda damarların yapısı bozulu ve şişer. İlk evrede sadece damarların belirginleşmesi şikayeti görülürken ileri evrelerde söz konusu damarlar ciltten kabarık bir hal alır. Zamanla müdahale edilmez ise bu damarlar parmak kadar kalın bir hale gelebilir.
Bazı hastalarda ise bu tür varisler yerine örümcek ağı gibi yayılmış kılcal damar oluşumları görülür. Bu tür kılcal damarlar yalnızca estetik açıdan rahatsız edicidir. Bacaklarda ağrı ya da herhangi bir şikayete neden olmazlar
Bacaklarda Ağrı, Rahatsızlık ve Kramp
Ağrı veya Ağırlık Hissi: Özellikle uzun süre ayakta kaldıktan sonra bacaklarda ağrı, ağırlık veya yorgunluk hissi olabilir.
Yanma veya Zonklama: Varisli damarlarda yanma veya zonklama hissi olabilir.
Bacak Krampları: Gece veya uzun süre hareketsiz kaldıktan sonra bacak krampları yaşanabilir.
Bacaklarda Şişlik: Özellikle ayak bileklerinde ve bacaklarda şişlik oluşabilir.
Bacaklarda Ülser – Varis Yarası
Varis tedavi edilmedikçe ilerleme eğiliminde olan bir hastalıktır. Tedavi edilmeyen varisler zamanla bacaklar geçmesi oldukça zor olan yaralara yani varis ülserine neden olabilmektedir.
Ameliyatsız Varis Tedavileri Hakkında Detaylı Bilgi İçin Tıklayınız.
Varis Çorabı Nedir? Ne İşe Yarar?
Varis çorabı, bacaklarda varisli damarların veya venöz yetmezliğin tedavisinde kullanılan özel basınçlı elastik bir çoraptır. Bacakların farklı bölgelerine farklı oranda basınç uygulayarak kan dolaşımının düzenlenmesini sağlamaktadır. Bu çoraplar, özellikle bacaklarda şişlik, ağrı ve varis problemleri yaşayan kişiler için tasarlanmıştır.
Varis çorapları hakkında detaylı bilgi için tıklayınız.
Varis Çorabı Tedavi Edici Midir?
Hayır. Toplumda çorapların tedavi edici olduğuna dair bilgiler dolaşmaktadır. Ancak varis çorapları tedavi edici değildir. Yalnızca varisin ilerlemesini engeller ve yaşanan bacak ağrısı gibi şikayetlerin hafifletilmesini sağlar.
Varis Çorabının İşlevi
Dolaşımı Düzenleme: Varis çorabı, bacaklarda venöz (toplardamar) kan akışını düzenleyerek kanın kalbe doğru daha rahat ve kolay bir şekilde geri dönmesini sağlar. Bu, bacaklarda kirli kan birikimini ve damar genişlemelerini hafifletmektedir.
Şişlikleri Azaltma: Çoraplar, bacaklardaki sıvı birikimini ve ödemin azalmasını sağlar. Bu sayede bacaklarda rahatlama ve ağrının hafifletilmesine yardımcı olur.
Varis Oluşumunu Önleme: Bu çoraplar bacaklara uygun oranda basınç yaparak dolaşımı düzenler. Bu sayede kan dolaşımı daha sağlıklı olur ve yeni varis oluşumları engellenmiş olur.
Varis Çorabının Türleri
Kompreyon Seviyeleri:
Düşük Kompresyon (8-15 mmHg): Hafif şişlik ve rahatsızlık için.
Orta Kompresyon (15-20 mmHg): Orta düzeyde varis ve şişlik için.
Yüksek Kompresyon (20-30 mmHg ve üstü): Şiddetli varis ve venöz yetmezlik için.
Uzunluk ve Şekil:
Çorap (Knee-High): Diz altına kadar olan versiyonlar.
Tayt (Thigh-High): Uyluğa kadar olan versiyonlar.
Tam Pantolon (Pantyhose): Karın kısmına kadar uzanan versiyonlar.
Varis Tedavisi
Geçmişte toplardamar genişlemesi için yalnızca ameliyat tedavisi uygulanmaktadır. Ancak geliştirilen çağdaş yöntemler sayesinde her türlü varis ameliyatsız yöntemlerle, kolaylıkla tedavi edilebilmektedir.
Varis ameliyatı sadece parmak kadar kalın ve büyük varisler için uygulanırken geliştirilen çağdaş yöntemler sayesinde kılcal damarlarda dahil olmak üzere her türlü varis kolaylıkla tedavi edilebilmektedir.
Ameliyatsız Varis Tedavi Yöntemleri
- Lazerle Varis Tedavisi
- Radyo Frekans Tedavisi
- Skleroterapi
- Köpük Tedavisi
- Yapıştırma (Zamk) Tedavisi
- Mikroflebektomi
Bilimse Kaynaklar
- Antani, M. R., & Dattilo, J. B. (2017). Varicose veins. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470194/
- Smyth, R. M., Aflaifel, N., & Bamigboye, A. A. (2015). Interventions for varicose veins and leg oedema in pregnancy. Cochrane Database of Systematic Reviews, (10). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7050615/
