Makat bölgesinde salgı salgılayarak dışkının çıkışını sağlayan salgı bezleri bulunmaktadır. Bu bezlere gaz ve dışkı tutmayı sağlayan kaslar eşlik etmektedir. Cilt altında veya bu kasların arasına iltihaplanmalar meydana gelebilir. Bu iltihaplanmalar cilt altında birikerek apse oluşmasına neden olur.
Fistül Latincede kanal anlamına gelmektedir. Makat bölgesinde oluşan apse süreç içerisinde kendine bir çıkış yolu bulmak ister. Ve kendisine çıkış yolu bulmak için bir ucu cilde bir ucu makata açılan boru şeklinde bir kanal oluşturur. Oluşan bu kanala fistül ismi verilir.
Oluşan fistüllerin neredeyse tamamının nedeni zamanında boşaltılmayan apselerdir. Eğer apse zamanında boşaltılır ise fistül oluşturmaz. Fistülün ortaya çıkmasına neden olan ender sebepler ise Cleveland Klinik tarafından şu şekilde ifade edilmektedir; Crohn hastalığı, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, travma, tüberküloz, kanser veya divertikülittir.[1]
Fistül Çeşitleri
Fistüller makat kaslarının aralarında oluşurlar. Aralarında oluştukları kaslara göre basit ve karmaşık fistüller olarak 2 gruba ayrılırlar.
İntersfinkterik
En sık karşılaşılan fistül türüdür. Oran vermek gerekirse görülen fistüllerin yaklaşık olarak %90 bu türdedir. Makatta oluşan apseye bağlı olarak meydana gelir. Apsenin iç ve dış makat kasları arasına boşalması sonucunda oluşur. Oluşan kanalın iç ağzı anüse, dış ağzı ise makata yakındır.
Transsfinkterik
Apsenin makat kaslarını delerek ilerleyip makattan 2 3 cm uzakta deriye açılması ile oluşan türdür.
Ekstra sfinkterik
Rektum ile makat çevresindeki deri arasında kendini gösterir. Ne nadir görülen türdür. Delici ve keskin alet yaralanmaları, apandisit patlaması sonucu oluşan apseler ve crohn hastalığı sonucu gelişmektedirler.
Atnalı fistüller
U şeklinde olan yapısı sebebi ile bu ismi almıştır. Tedavisi diğer türlere göre oldukça zordur. U şeklinde ki fistülün her iki kolu için ayrı işlem uygulanmalıdır. Aksi halde tedavi tam anlamı ile gerçekleşmez.
Makat kasları etrafında dolaşan fistüllerin tedavisi daha zordur. Ayrıca bu fistüller tedavi edilirken gaz ve dışkı kaçırma sorunu riski daha yüksektir. Makat kasları etrafını dolaşmayan basit türlerde bu risk oldukça azdır.
Apse Oluştuğu Nasıl Anlaşılır?
Anüs bölgesinde ildi nemli tutmak ve dışkının çıkışını kolaylaştırmak için salgı salgılayan 4 ila 10 adet arasında salgı bezi bulunmaktadır. Bu bezlerin tıkanması iltihaplı bir şişliğe neden olmaktadır. Makatta ortaya çıkan ani bir ağrı ve şişlik apse oluşumunun anlaşılabilmesi için yeterlidir. Apse oluşumu meydana geldikten sonra 2 3 gün içerisinde ciddi bir makat ağrısı yaşanır. Bu ağrı kimi zaman oturmayı bile engelleyecek boyuttadır.
Apse oluştuktan sonra 3 gün içerisinde boşaltılır ise fistüle dönüşmez. Ancak. Günde risk %50 civarına çıkar ve oran giderek artar.
Makatta ortaya çıkan ağrı her zaman apse nedeni olmayabilir. Bu nedenle ağrı şikâyeti oluştuğunda doktora başvurarak sorunun doğru nedeninin tespit edilmesi faydalı olacaktır.
Belirtileri Nelerdir?
Fistülün ilk basamağı peri anal apsedir. Yani apsenin oluşma aşamasında gözlenen belirtiler aslında fistül içinde geçerlidir. Apse belirtileri makatta aniden ortaya çıkan ağrı ve şişliktir. Ek olarak apsenin içerisinde enfeksiyon bulunmasına bağlı olarak ateş bulgusu da görülebilir. Ardından apse patlar ve akıntı oluşur. Akıntı kısa sürede geçerse fistül oluşturmadığı düşünülür. Ancak akıntının 2 hafta üzeri bir süre deva etmesi fistül oluştuğunun belirtisidir. 2 ay gibi bir sürede fistül artık vücuda yerleşmiş olur.
Oluşmuş bir fistülün olmazsa olmaz belirtisi akıntıdır. Akıntının türü ve miktarı kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Akıntı iltihaplı veya kanlı olabilir. Akıntının vücuttan dışarı atıldığı fistül deliği de bir diğer belirtidir. Sürekli olarak iltihaplı bir akıntı olması cildi tahriş eder, kızarıklığa neden olur ve kaşıntı meydana getirir. Kimi zaman bu kaşıntı gündelik hayatı olumsuz etkileyecek boyutlara ulaşabilir. Ayrıca iltihaplı akıntı kökü koku görülmesine de neden olabilir.
Eğer akıntının çıktığı dış delik kapanırsa iltihap akamaz ve bölgede birikir. Bu durumda ciddi düzeyde bir ağrıya neden olur. 3 4 gün içerisinde oluşan şişlik kendiliğinden patlar ve hasta rahatlar. Ancak sorun tedavi edilmediği için aynı durum tekrarlayabilir.
Teşhis İçin Gerekenler
Tanı konması için ilk olarak hastanın kendisinden şikayetlerin dinlenmesi gerekir. Yukarıda bahsedilen belirtilerin görülmesi fistül olduğunu düşündürür. Sorunun meydana gelmiş olması için bütün belirtilerin gözlenmesi gerekmez. Doktor hastayı dinledikten sonra fiziksel muayene gerçekleştirir. Ardından Anoskop muayenesi. Stile ile kontrol, MR (manyetik rezonans), Fistülografi, Anal ultrason gibi ek muayeneye ihtiyaç olup olmadığına doktor tarafından karar verilir. [2] Fistülün tipi belirlendikten sonra ise doktor tarafından uygun tedavi belirlenir. Makat bölgesinde oluşan hastalıkların tedavisi için bu alanda uzman yani proktoloji alanına hakim uzmanların seçilmesi tedavinin daha doğru yapılması açısından faydalı olacaktır.
Kaynaklar
[1] https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/14466-anal-fistula
[2] https://www.webmd.com/digestive-disorders/anal-fistula-overview#1
