Hemoroid yastıkçıkları damarlardan ve kaslardan oluşan yapılardır. Bu yapılar sağlıklı her insanda bulunur. Hemoroid yastıkçıkları dışkılama esnasında kan ile dolarak dışkılamayı kolaylaştırır. Ancak bu yastıkçıklarda meydana gelen kayma, genişleme ve sarkma gibi fizyolojik bozulmalar hemoroid hastalığının oluşmasına neden olur. Bu hastalık halk arasında basur olarak da bilinmektedir.
Basur hastalığının ilk evrelerde şikayete neden olmaması ve bazı hastaların utanma duygusu nedeni ile sağlık kuruluşlarına başvurmaması sorunun görülme sıklığı hakkında net bilgiler elde edilememesine neden olmaktadır. Ancak yapılan bazı çalışmalar hemoroidin görülme sıklığı hakkında fikir vermektedir.
Amerika Birleşik Devletinde yapılan bir araştırmada he yıl 4 milyon kişinin hemoroid şikayeti ile sağlık kuruluşlarına başvurduğu ve toplumun %75inin hayatının bir döneminde hemoroid şikayeti yaşadığını tespit etmiştir.
Bu yazımızda hemoroid yastıkçıklarından, yastıkçıkların neden hemoroid hastalığına dönüştüğünden ayrıntılı olarak bahsedilecektir.
Hemoroid Nedir?
Hemoroid yastıkçıkları bağ doku kümeleri, çizgisiz kas lifleri ve damarlardan oluşan yastıkçılardır. Anal kanal içerisinde 3 ana yastık bulunmaktadır. Bunlar sol kolon, sağ ön ve sağ arka pozisyonlarda konumlanırlar.
Bu yastıkçıklar dışkılama esnasında kan ile dolarak anal kanalın deformasyona uğramasını engeller ve dışkılamayı olaylaştırır. Bu yastıkçıkların hasar görmesi ve anatomisinin bozulması sonucunda sarkması, genişlemesi ve kayması hemoroid hastalığının oluşmasına neden olmaktadır.
Hemoroid yastıkçıklarının genişleyip, sarkması sonucunda oluşan yapılara hemoroid memeciği ismi verilmektedir. Hastalık bu memeciklerin oluşma konumlarına göre iç (internal) ve dış (external) hemoroidlerdir.
Hemoroid Türleri Nelerdir?
Hemoroid hastalığı hemoroid memeciklerinin oluşum alanına göre iç ve dış hemoroid olmak üzere 2 türe ayrılmaktadır.
İç ve Dış Hemoroidler
İç hemoroidler dentat çizginin üst kısmında oluşan hemoroidlerdir. Dış hemoroidler ise dentat çizginin uzak bir noktasında yani makatın çevresi olarak tanımlanacak bir konumda bulunurlar.
İç hemoroidler 4 aşamalı olarak incelenir. İlk aşamalarında kanama dışında herhangi bir şikayete neden olmazlar. Ancak ilerleyen aşamalarda ağrı, kaşıntı gibi şikayetlere neden olabilirler.
İnternal (İç) Hemoroid Dereceleri
İç hemoroidler oluşan memeciğin genişleyerek makattan dışarı doğru sarkma eğilimine göre 4 farklı aşamada incelenmektedir.
1.derece iç hemoroidlerde yastıkçıklar anal kanal içerisinde ve küçüktürler.Bu aşamada yalnızca kanama şikayeti olur. Ağrı ya da herhangi bir şikayete rastlanmaz. Bu nedenle hastalar tarafından yalnızca dışkılama sonrasında ortaya çıkan kanama ile fark edilebilir.
2. derece iç hemoroidlerde genişleyen yastıkçıklar dışkılama esnasında makat dışına doğru sarkar ve dışkılama sonrasında kendiliğinden anal kanal içerisine geri döner.
3. derece iç hemoroidlerde genişleyen hemoroid memeleri dışkılama ile makat dışına sarkar ama sonrasında kendiliğinden anal kanal içerisine dönemez. Ancak hasta eli ile makat içerisine iterse normal konumuna dönebilir. Bu aşamada memecikler anal kanal dışında bulunduğunda makat kasları tarafından istemsiz olarak sıkıştırılacağı için ağrı şikayeti gözlenebilir.
4. derece iç hemoroidlerde genişleyen yastıkçıklar sürekli olarak makat dışına sarkmış halde bulunurlar. Hasta eli ile içeri itse bile anal kanala geri dönmezler. Memeciklerin sürekli olarak makat dışına sarkık halde bulunması şiddetli ağrı ve kaşıntıya neden olmaktadır.
Hemoroid Neden Olur?
Hemoroid hastalığının sebebi hemoroid yastıkçıklarını tutan bağlarda ortaya çıkan kayma, genişleme, sarkma gibi deformasyonlardır. Dışkılama esnasında aşırı ıkınma yastıkçıklara basınç uygulanmasına neden olmaktadır. Uygulanan basınç yastıkçıklardaki bağların zarar görmesine (kaymasına, genişlemesine ve sarkmasına) neden olarak hemoroid hastalığının oluşmasına sebep olmaktadır.
Damar ve kaslardan oluşan bu yastıkçıklar dışkılama esnasında kan ile dolarak dışkılamaya yardımcı olur. Ancak bağların zedelenmesi bu yapıların dışkılama esnasında kanamaya neden olmaktadır.
Hemoroid hastalığının ilk ve en sık karşılşılan belirtisi makatta kanama şikayetidir.
Hemoroid Oluşumunu Tetikleyen Durumlar Nelerdir?
Kabızlık, aşırı ıkınma, gebelik, normal doğum, aşırı kilolu olmak, ağır kaldırmak, yaşlılık ve genetik faktörler makat bölgesine baskı uygulayarak hemoroid yastıklarının zarar görmesine neden olmaktadır.
Kabızlık ve Fazla Ikınma
Hemoroid hastalığının oluşmasında ki en önemli etken kabızlığa bağlı olarak ortaya çıkan aşırı ıkınmadır.
Tıbbi olarak haftada 3 kereden az ve zorlu dışkılamalar kabızlık olarak kabul edilmektedir. Bağırsaklarda bekleyen dışkı zamanla suyu çekilerek sertleşir. Bu durum dışkının makattan geçişini zorlaştırır ve ıkınmaya neden olur.
Aşırı ıkınma makat bölgesine baskı uygulayarak hemoroid yastıkçıklarının genişlemesine ve sarkmasına neden olur. Özellikle kronik kabızlık durumunda sürekli olarak ıkınılması hemoroid oluşma riskini yükseltmektedir.
Kabızlık yalnızca hemoroid değil anal fissür (makat çatlağı), perianal apse gibi makat hastalıklarına da neden olabilmektedir.
Gebelik ve Normal Doğum
Yapılan çalışmala hamilelik döneminde kadınlarda hemoroid sorununun daha sık ortaya çıktığını tespit etmiştir.
Hamile kadınlar arasında hemoroid sıklığının araştırıldığı bir çalışmada genel olarak hamilelerin %25-35inde hemoroid sorunu olduğu tespit edilmiştir. Hamileliğin son 3 ayında ise bu oranın %85e kadar yükseldiği tespit edilmiştir. Çalışmanın tamamının yayınlandığı makaleye buradan ulaşabilirsiniz.
Gebelik döneminde annenin vücudundaki kan miktarının artması ve bebeğin büyümesi makat bölgesine uygulanan baskıyı arttırmaktadır. Bu nedenle hemoroidler en sık hamileliğin son 3 aylık döneminde yani bebeğin iyice büyüdüğü dönemde görülmektedir.
Gebelik döneminde bağırsak hareketlerinin yavaşlamasına bağlı olarak ortaya çıkan kabızlıklarda hemoroid oluşması riskini arttırmaktadır.
Ek olarak normal doğum esnasında bebeğin çıkışını sağlayacak düzeyde ıkınılması da makat bölgesinde şiddetli baskıya neden olarak hastalığın oluşmasına uygun zemin hazırlamaktadır.
Aşırı Kilolu Olmak
Aşırı kilolu olmak hayatın her alanında özellikle sağlık alanında pek çok olumsuzluğa davetiye çıkarmaktadır. Aşırı kilonun neden olduğu hastalıklar arasında makat hastalıkları da yer almaktadır.
İdeal kilo oranı vücut kitle indeksine göre hesaplanmaktadır. Kişinin vücut kitle indeksi değerlerinin yetişkin bir birey için 18-24 arasında olması ideal olarak kabul edilmektedir.
Rastegele seçilen 976 katılımcı arasında yapılan bir araştırmada katılımcılardan 380 tanesinin farklı derecelerde hemoroidleri olduğu tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda vücut kitle indeksi ideal oranların üzerinde olanlarda hemoroid görülme riskinin 3,5 kat daha fazla olduğu tespit edilmiştir.
Ağır Kaldırmak
Ağırlık kaldırmakda gebelik ve aşırı kilolu olmak gibi makat bölgesine uygulanan basıncı arttırmaktadır. Özellikle düzenli olarak ağırlık kadırılması hemoroid sorununun oluşmasına uygun zemin hazırlamaktadır.
Sürekli olarak ağırlık kaldıranlarda makata sürekli basınç uygulanır ve yastıkçıklar genişleyerek makat dışına sarkabilir.
İleri Yaş
Hemoroid hastalığı ile alakalı yapılan çalışmaların neredeyse tamamında ileri yaşlarda sorunun görülme riskinin arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Yaşın ilerlemesi ile birlikte dokular zayıflayarak sorunun oluşmasına uygun zemin hazırlamaktadır.
Amerika’da 10 milyon hasta ile yapılan bir çalışmada hemoroid hastalığının nüfusun genelinde görülme riskinin %4.4 olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca sorunun en sık 45-65 yaş arası bireylerde görüldüğü, 20 yaşından önce hemoroid sorununa nadiren rastlandığı tespit edilmiştir.
Genetik Faktörler
Yapılan bazı çalışmalarda genetikle hemoroid oluşumu ilişkilendirilmiştir. Bazı çalışmalarda ise hemoroid ve genetik faktörler arasında anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir.
İnflamatuvar Barsak Hastalıkları
Crohn hastalığı ve ülseratif kolit hastalığı belirtileri birbirine oldukça benzeyen bağırsak hastalıklarıdır.
İnflamatuvar bağırsak hastalıkları olan crohn ve ülseratif kolit hastalarında hemoroid görülme riski daha fazladır. Anca genel olarak bağırsak hastalıklarından kaynaklanan hemoroid görülme oranları daha azdır.
