Damar İltihabı 4 Farklı Şekilde Karşımıza Çıkar
- Vaskülit
- Flebit
- Tromboflebit
- Derin ven trombozu (DVT)
Vaskülit Nedir?
Atar damar iltihabını tarif eder ama daha çok arteriol denilen ünce atardamarlarda görülen bir tür iltihaptır. Değişik sebepleri ve farklı tedavi yöntemleri vardır. Vaskülit konusu ayrıca ele alınacaktır.
Flebit Nedir?
Toplar damarda (ven) iltihaplanma anlamına gelir. Seyrek olarak normal venlerde görülse de genellikle var olan variste gelişir. Neden başladığı konusu sıklıkla netleştirilemez. Varis içinde dolaşan kanın dolaşma hızı yavaşladığı için staz olur, buna bağlı olarak kısmen ödem gelişir.
Bu durum mikrop çoğalmasına yatkınlık yaratır. Bacağın daha aşağı kısmından kıl dibinden veya küçük bir yaralanmadan mikrop girer ve sorunlu bölgeye gelip çoğalmaya başlar. Mikropların çoğalarak yayılması sonucunda flebitli alan da genişler, damar buyunca uzar.
Varislerin tedavisinde uygulanan skleroterapi ve köpük tedavisi süresince benzer şekilde flebit gelişir ancak buradaki kimyasal flebittir, ilacın damarın iç yüzeyini kimyasal etkiyle yakmasına başlı olarak ortaya çıkar diğer flebit gibi hastalık değil tedavinin normal süreci olarak değerlendirilir.
Flebit Belirtileri Nelerdir?
Kızarıklık; Bacağın belli bölgesinde, aşağıdan yukarı doğru damarlar boyunca uzayan kalın çizgi şeklindedir.
Bacakta ağrı; Kızarıklığın olduğu alanda ağrı da vardır, ağrı daha geniş alana hatta tüm bacağa yayılabilir, yürüyüş veya bacak hareketleri ağrıyı arttırır.
Ateş; kızarıklığın sebebi kan dolaşımı artışıdır, aynı alanda ısı artışı da olur, tüm vücutta ateş pek rastlanan durum değildir.
Ödem; şişlik, genellikle sorunun olduğu alandadır, pıhtılaşma olduğunda tüm bacakta olabilir.
Bu belirtilerin çoğu aynı hastada olur ancak bazılarının olmaması teşhis koymaya engel olmaz.
Yüzeyel Flebit
Flebitten farkı yoktur, daha dar alandadır ve yüzeydeki retiküler yani orta kalınlıkta varislerde gelişmiş flebittir denilebilir, daha seyrek rastlanır ve daha hafif bir klinik vardır. Yukarıdaki belirtiler vardır ancak daha siliktir.
Tromboflebit Nedir?
Bacağın her bölümünde görülebilir ama en sık diz seviyelerinde görülür, bacak dışında seyrek olarak kollarda da görülebilir. Aslında flebitin pıhtılı halidir. İltihap gelişen toplar damarda iltihaba pıhtı da eşlik eder. İltihabın olduğu bölgede damarın içi tamamen pıhtıyla dolmuştur. Flebite kıyasla daha ağır bir tablodur ve riskleri de daha fazladır.
Daha kalın ve derin toplar damarlarda görülür. Sebep yaklaşık aynıdır dolaşımın yavaşlamasından ve daha alt kısımlardan mikrop kapması sonucu ortaya çıkar. Bir de flebotromboz diye bir tanımlama vardır ancak yaklaşık aynı tabloyu tarif eder.
Tromboflebit Neden Olur?
Nedenleri şu şekilde sıralanabilir;
- Hareketsiz yaşam, dolaşım yavaşlaması,
- Genişlemiş damarın olduğu bölgede yaralanma,
- Tırnak batması veya benzer iltihaplı hastalıklar,
- Uzun süren otobüs veya uçak yolculuğu, dolaşımın yavaşlaması,
- Behçet hastalığı, SLE gibi hastalıklar,
- Lenf kanalı iltihabı, lenf kanalı damarlara paralel seyreder, lenf kanalındaki mikrop damara sirayet eder.
- Selülit denilen derialtı iltihabı ile karıştırılabilir ancak selülit daha geniş alana yayılır oysa tromboflebit damar boyunca vardır.
- En çok benzediği ve en sık karıştığı hastalık lenf yolu iltihabı olan lenfanjittir, farklı bir hastalık da olsa ikisi aynı anda görülebilir.
Tromboflebit Tedavisi Nasıl yapılır?
Tromboflebit İlaçları
Türkçede kan sulandırıcı (antiagregan) denilen asetil salisilik asit (coraspin) veya diğer pıhtılaşmayı engelleyici ilaçlar coumadin veya heparin başlar. Bunları başlamaktaki amaç pıhtının daha da artmasını ve yeni pıhtılar başlamasını engellemektir.
Yatak istirahatı; mutlak yatak istirahatı önerilir, burada amaç bacağı dinlendirmek olduğu kadar pıhtının kopup başka organlarda özellikle akciğerde tıkanmaya neden olmaması içindir.
İstirahat ederken hastalıklı bacak kalpten biraz yüksek olacak şekilde yukarıda tutulur, bu en doğru şekilde bacağın altının yastıkla desteklenmesi şeklinde olmalıdır.
Rahatsız edici düzeyde ağrı varsa ağrı kesici tabletler başlanır. Teorik olarak pıhtının kopup akciğerde emboli yaparak ölüme neden olabilir ancak pratikte pek karşılaşılan bir durum değildir.
İltihabın tamamen düzelmesinden sonra varislerin tedavi edilmesi tromboflebitin tekrar etmesini engeller.
DVT Nedir?
Derin ven trombozunun kısaltmasıdır ve derindeki toplar damarların pıhtı ile tıkanmasını ifade eder. Genellikle varisle birliktedir ama hiçbir sorun yokken de ortaya çıkabilir.
Varisin varlığına, ileri yaşa, hareketsiz yaşama bağlı olarak bacak derin toplar damarının içindeki kan akımı yavaşlar, kan akımının yavaşlaması sonucu damarın içinde pıhtı olur ve damarı tıkar.
Genellikle hayati tehlike arz etmese de yaşam kalitesini ciddi düzeylerde etkiler.
DVT Belirtileri Nelerdir?
Kanın kalbe dönüşün kısmen engellenmesine bağlı belirtiler ortaya çıkar bunlar;
- Bacakta şişlik
- Ağrı
- Kızarıklık (bu bulgu iltihap eklendiğinde daha belirgindir)
- Isı artışı
- Hareket kısıtlılığı (ağrı ve ödem sebebiyle)
- Nefes darlığı ve diğer akciğer embolisi belirtileri (DVT de çok seyrek olarak akciğer damarlarına pıhtı kaçıp orayı tıkayabilir)
DVT Tedavisi Var mıdır?
Kesin, net bir tedavi yöntemi yoktur, her ne kadar bazı klinikler damarı açtığını yazsa da bilimsel çalışmalarda açmanın bir anlamı olmadığı ve saatler içinde yeniden yıkandığı görülmüştür. Bu grup sağlıkçı hastayı bağlamak için bir hastada damar açıp rutinde yapılıyormuş havası verilmektedir ancak “yapıyorum” diyene gittiğinizde bunun pratikte mümkün olmadığını görürsünüz.
Atar damardaki tıkanıklığı angioplasti, stent vs ile açmak rutinde yapılmaktadır ve mükemmel sonuçlar elde edilmektedir ancak aynı durum toplar damarlar için geçerli değildir.
Tedavisi semptomatik yani bulgulara yöneliktir ve şunlar yapılır;
- İstirahat
- Bacak elevasyonu (yüksekte tutma)
- Antiagregan ilaçlar (kan sulandırıcı denen Aspirin ve benzerleri)
- Antikoagülanlar (yine kan sulandırıcı da denilen sentetik heparin)
DVT Tehlikelimidir?
Aslında çok tehlikeli denilemez çünkü tek tehlikeli sorun akciğer embolisidir o da çok seyrek görülür. Bunun dışında biraz sıkıntılı da olsa (şişlik vs sebebiyle) soysal yaşam sürdürülebilir.
DVT de en dikkat edilmesi gereken şey varisler de varsa bunlar asla tedavi edilmemelidir çünkü derin damarların yükünü yüzeysel damarlar kaldırır, varisin tedavisiyle bu damarlar d
